صدای اقتصاد – ۱۶/۱۲/۹۳
عیسی کلانتری در نشست اعضای “ائتلاف برای فردا” شرکت و در حاشیه این نشست با نامزدهای بخش کشاورزی این ائتلاف
آشنا شد. ائتلاف برای فردا هم از اینکه کلانتری در سالهای اخیر روشنگر سیاست گذشته و منادی تغییر استراتژی آبی کشور شده ، تقدیر کرد و تلاش وی در حفاظت از منابع آب در معرض نابودی ایران را ستود.
کلانتری براین باوراست که برداشت منابع آبی کشور به شکل بی رویه ای انجام شده است. به اعتقاد او هدر رفت آب در زمینه کشاورزی موجب شده تا دشت های کشور تا آستانه خشکی پیش بروند.
عیسی کلانتری چندی پیش در این مورد گفته بود: اگر برای هزار بارهم موضوع آب مطرح شود بازهم کم خواهد بود، متاسفانه مسئله آب و مدیریت منابع در گذشته کم تر مورد توجه بوده است ولی اخیرا به خاطر فشارها و چالش ها مورد توجه حاکمیت و دولت قرار گرفته است. برخی منابع مانند نفت، ذخایر معدنی و… تجدید پذیر نیستند ولی آب منبعی تجدید پذیر محسوب می شود که البته دیگر در کشور ما تجدید پذیر نیست و این تنها به دلیل برداشت های بسیار زیاد بوده است. ما در کشور به خصوص پس از انقلاب با آب به شکلی برخورد کرده ایم که از حالت تجدید پذیر خارج شده است و این بزرگ ترین خطری است که کشور را تهدید می کند؛ موضوع کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم و نقدینگی و… قابل احیا و حل است و حتی با تغییر برنامه ها قابل جبران است ولی مسئله آب خیلی جدی تر از این مسائل است.
او گفته بود: من به مجمع تشخیص و دولت پیشنهاد داده ام که آب را موضوع اصلی برنامه ششم توسعه قرار دهند زیرا آب به یک چالش بزرگ در کشور تبدیل شده است، پیشنهادم این است که به جای برنامه هایی که با رشد ۶ و ۷ در گذشته تنظیم و تدوین کرده ایم که هیچ کدام هم به نتیجه ای نرسیده است این بار برنامه ششم را روی آب تدوین کنیم و حداقل این چالش بزرگ را سامان دهیم. آب چیزی هست که همیشه باید وجود داشته باشد ما در مسئله آب با محدودیت های شدید رو به رو هستیم. در دهه ۱۳۴۰ وقتی گروهی از کارشناسان آمریکایی برای بررسی میزان منابع آب های سطحی کشور به ایران آمدند حجم این منابع را ۱۲۳ میلیارد مترمکعب اعلام کردند درحالی که بررسی های اخیر وزارت نیرو نشان می دهد این میزان به عدد ۱۲۰ میلیارد مترمکعب رسیده است که نشان از کاهش ۱۲ میلیارد مترمکعبی است.طبق استانداردهای بین المللی و سازمان های جهانی محیط زیستی سقف برداشت از منابع تجدید پذیر ۴۰ درصد است و این یعنی اگر ما ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب تجدید پذیر در کشور داریم باید ۴۰ میلیارد مترمکعب آب برداشت کنیم و حق برداشت بیشتر را نداریم درحالی که ما امروز حدود ۹۶ درصد برداشت می کنیم و اگر میزان منابع را ۱۲۰ ( طبق نظر وزارت نیرو) در نظر بگیریم ۸۰ درصد برداشت می کنیم که این یک فاجعه است.
پس از این دیدار اعضای بخش کشاورزی “ائتلاف برای فردا” در نشست کوتاهی ، برخی از مواضع ائتلاف در مساله “آب و حاکمیت آب” را طرح کردند.
دکتر خائف گفت : امروز “بحران آب” پایایی سرمایه گذاری ایرانی را نه تنها در کشاورزی بلکه حتی در صنعت تهدید می کند. نه تنها مزارع و باغات ، کفایت آبی از کف داده اند بلکه مهم ترین صنایع کشور نیز به علت نبود آب تولید خود را گاه به گاه متوقف می کنند. واقعیت آن است که از دیدگاه بخش خصوصی “حکمرانی غلط آب” از دلایل اصلی سقوط کشور به ورطه بحران آبی است. ما فکر می کنیم تا تفاهم ملی ایجاد نشود که راه چهار دهه اخیر غلط بوده و باید دیدمان را به مساله آب عوض کنیم ، اتفاق خوبی نخواهد افتاد. در چند دهه اخیر مایکسره فقط و فقط به دنبال توسعه کشاورزی معیشتی غیر بهره ور خود به هر بهایی بوده ایم . مزارع و باغات خرد و متفرق ما بیش از ۹۰ درصد آب را با یکی از پایین ترین بهره وری های منطقه ، مصرف می کردند. در چند دهه اخیر، سیاستگزاران اساسا محدودیت توان تولید آب شیرین توسط بوم را قبول به رسمیت نشناخته اند. آنها حقوق بهره برداران قدیم را به سخره گرفته اند. تعداد چاههای مجاز امروزین در برخی دشت هایی که قبل از انقلاب ممنوعه شده دو برابر شده است .منابع آب زیر زمینی نابود می شوند.
سید حامد واحدی افزود : بله و هر روز هم سطح این مزارع با تشویق دولت وباچشم پوشی از تخلفات گسترده در برداشت آب ، توسعه یافته بدون اینکه بهره وری بالا رود. دردناک است بگویم از سال ۶۲ تا امروز سه قانون دیگر برای مشروع سازی تجاوزات به منابع آب تصویب شده است. در بسیاری از مزارع بهره وری آب در سطح دوره قاجار بلکه اگر به مسافات طولانی انتقال آب در جویهای غیر فنی توجه کنیم ، بدتر از قاجار است. من می خواهم در تایید سخن دکتر خایف به نتایج تحقیق ارزشمند اندیشکده آب اتاق کرمان اشاره کنم که نشان می دهد چگونه با ورود ابزار حفر و پمپاژ چاه عمیق در دوره پهلوی دوم ، یک تحول تکنولوژیک، کل ساختار باستانی و متعادل آب ایرانی را متلاشی کرد. این تحقیق نشان می دهد پاسخ جامعه فرنگی شده ایرانی به این تحول فن آورانه چقدر غیر هوشمندتر از روش ایرانیان پیشین بوده است. باید بپذیریم ما فرزندان انقلاب هم همان راه غلط را با قوت و شدت بیشتر ادامه دادیم. قوانین غلط بالاخص قانون سال ۶۲ و دیدگاه سوسیالیستی “توزیع ثروت آبی ” بود که کشور را به این روز رساند. سیاست غلط سبب شده شرایط بد-بد فراهم آید. تزلزل امنیت آبی ، امنیت ملی را به خطر انداخته است. کشاورزان مظلوم صاحب حق بهره برداری آب هم هرروز آب کمتر و شور تری را در اختیار دارند. یعنی هم همان هایی هم که خواستیم غنی شان کنیم را به گرفتاری انداخته ایم و هم مزارع آباد کشاورزان قدیمی تر را خراب کرده ایم. از همه طرف ضرر است و نارضایتی .. از انصاف به دور است که اشاره نکنیم که برنامه چهارم و پنجم به مساله اضافه برداشت از منابع آب توجه داشت. ولی در عرصه عمل، سیاست های تعادل بخشی به منابع آب در ده سال اخیر با شکست فاحش روبرو بوده است. اینکه در برنامه پنجم به میزان ۲۵ درصد کاهش اضافه برداشت تکلیف شده ولی در پایان برنامه با ۶۰ درصد رشد این شاخص روبرو هستیم ، شاهد این مدعا است.
احمد صادقیان ادامه داد : منهم این قضاوت را قبول دارم . من بر این باورم که دولت قبل هم شدیدا به آب به عنوان ابزار تامین اجتماعی و توزیع ثروت می نگریست. اوج این پوپولیسم در مصوبه زمستان ۸۹ هیات دولت که به طرح فدک معروف شد دیده می شود. باور می کنید همزمان با شکست سیاست های تعادل بخشی که آقای واحدی ارقامش را ذکر کرد، دولت تصمیم بگیرد با واگذاری ۲ میلیون هکتار زمین آبی جدید، موج عظیمی از تقاضای آب فراهم آورد. یک نفر از وزارت نیرو یا وزارت جهاد یا مراکز تحقیقی ، علمی عریض و طویل شان جلوی اینکار نایستاد. باید از کمیسیون کشاورزی اتاق ایران و دفتر کشاورزی و آب اتاق تشکر کرد که آن گزارش علمی و مستدل را خدمت مقام رهبری و مقامات عالیه فرستاد و جلوی این فاجعه عملا گرفته شد.
مهدی معصومی اضافه کرد : بله باید بالاخص از تیم شریعتمداری-کشاورز که آن کار مستدل کارشناسی را زیر فشار تهیه کرد و از دکتر نهاوندیان که جرات به خرج داد و آنرا تا بیت آقا و سران سه قوه و مجلس کشاند و ننشست تا نتیجه گرفت ، تشکر کرد. اگر در آن وانفسای تحریم اتاق توسط دولت ، بخش خصوصی توانست آن حرکت سرنوشت ساز را بکند، امروز که قانون کسب و کار را داریم و سه قوه علاقمند به کار با اتاق هستند ، باید بشود باز هم کارهای بزرگ کرد. به نظر من شرطش آن است که همان شرایط فراهم شود یعنی مردان معتبر و بزرگ نماینده اتاق در میزهای بالادستی کشور باشند و تیم های دانشمند و مجرب و فهیم کارشناسی به آنها خوراک کارشناسی برسانند. این کاری است که ائتلاف دوست دارد در وقوعش شریک باشد. برای همین است در چینش دوستان کاندیدای ائتلاف ، ماهها وقت صرف شد. می دانم برخی چهره های شاخص و خدوم خود نامزد نشده ، فرد متبحر تری را جلو انداختند. خیلی خیلی مهم است کسی که جلوی معاون وزیر یا نماینده تخصصی مجلس می نشیند به حیطه مورد بحث تسلط داشته و در آن حیطه صاحب وزن کارشناسی در سطح کشور باشد. من ادعا نمی کنم که ما بهترین انتخاب ممکن را کردیم ولی ادعا می کنم وقت و سعی فراوانی برای بهترین انتخاب صرف کردیم.
برگردیم به بحث آب…. بمن اجازه دهید روح سخنان دوستانم را که یکی از مواضع اصلی ما در تحلیل بحران آب است را اینجور جمع کنم که ” ماهی از سر گنده گردد نی زدم”. اولین شرط حرکت به طرف مهار بحران آب ایران، تغییر دیدگاه و تصحیح اولویت در ذهن مسئولین تراز اول ،وزرا ، مدیران ارشد ، نمایندگان مجلس و تصمیم سازان است. ما فکر می کنیم این جهت گیری صحیح در سخنان نوروزی سالهای اخیر رهبری ، هر سال تکرار می شود. ایشان به جدیت مطالبه مدیریت تقاضا و تعادل بخشی دارد. دولت فعلی هم نسبت به دولت قبلی خیلی همراه تر است. امید ما آن است که در انتخابات بعدی ، مجلس نیز یک گام بلند به جلو بردارد.
دکتر فروزان فرد در تشریح علت دیدار و تجلیل از دکتر کلانتری گفت : کلانتری به عنوان یک وزیر کشاورزی مقتدر بیش از یک دهه همراه با جریان غالب کشور در بحث آب و به عنوان وزیر کشاورزی علمدار جریان “تشویق تقاضا” از طریق توسعه سطح زیر کشت عمل کرد. اما در دهه ۸۰ او دچار یک تحول فکری عمیق شد. به گمان من این ریشه در ایجاد تیم علمی در خانه کشاورز در آن زمان به محوریت عباس کشاورز داشت. نتایج کارهای آن چند نفر موسپید را کلانتری در بعد مدیریت کلان به یک استراتژی جدید تبدیل کرد. او از استراتژی “توسعه سطح در کشاورزی” به استراتژی “مصرف هوشمند و مسئولانه آب” تغییر موضع داد. دوست من کریمی پور اسم این تحول را گذاشته ” دگردیسی استراتژیک کلانتری ” و اخیرا در مقاله ای به مزاح نوشته یک چالش فکری سبب شد که ژنرال سیاه پوش تبدیل شد به شهسوار سفید جامه مدافع آب ایران ! … راست می گوید. کلانتری در قبول اشتباه گذشته صادق و صریح است و هزینه های سیاسی آن را قبول می کند. این فضیلت در کشور ما خیلی شایع نیست.من کمتر سیاستمدار ایرانی می شناسم بگوید من اشتباه کرده ام.
نکته دیگر آنکه من هم معتقدم مجلس نقش بسیار مهمی دارد. چه نقش غیر مثبتی که تا امروز غالبا بازی کرده ، چه نقش راهگشایی که منتظریم بازی کند. نمایندگان برای حفظ امنیت کشور باید از اصرار بر توسعه مصرف کمیته امدادی آب ، دست بردارند. راستش کم کم مطالبه مردم هم به سوی حفاظت از مصارف موجود رفته است. مردم روزی از تقسیم و غارت آب سهم می بردند. اما امروز در مساله آب دارند آگاه می شوند و مطالبه صحیح دارند. دنبال حفظ کاربریهای قبلی هستند و فهمیده اند توسعه مصرف حدی دارد. یک تحقیق آماری جدید اتاق که هزاران کشاورز را مخاطب قرار داده نشان می دهد اکثریت قاطع کشاورزان توصیه به تشدید برخورد با چاه های غیر مجاز می کنند. زارعین فهمیده اند که چاه غیر مجاز ، به معنی ایجاد فرصت برای یک سفره معیشت جدید نیست بلکه ضربه به امنیت و ثبات دهها سفره معیشت قدیمی است.
کاوه زرگران ادامه داد : در تکمیل حرف دکتر فروزان باید بیاد داشت که کلانتری جزء اولین سیاسیونی است که در نیمه اول دهه ۸۰ آن نامه معروف را در مورد پیش بینی بحران ارومیه می نویسد. او اولین کسی است که پشت حرکت اتاق در رد طرح فدک احمدی نژاد ایستاد. در سالهای اخیر کلانتری فکر و ذکرش شده “تهدید آبی امنیت ملی” و حاضرست در این راه هزینه بدهد. انکار هم نمی کند که سیاستهای قبلی منجمله در زمان وزارت خودش ، نسبت به آب هوشمند نبوده و داد می زند که اگر در تصمیم سازی امنیت آبی مقدم نباشد، فرصت دیگری برای جبران نخواهیم داشت. این شجاعت در تقدم منافع ملی به منافع فردی و این رویکرد تعادلی آب در این سیاستمدار جاافتاده همان چیزی است که اگر دیگر سیاستمداران الگو کنند ، می شود روی حل مساله کارکرد. این تجلیل از فرد نیست بلکه تجلیل و تعظیم به”تدبیر درست” است. حرف ما این است که این “رشد استراتژیک” باید در سایر مسئولین کشور هم اتفاق بیفتد. تجلیل از ایشان ، دعوت از سایرین برای اصلاح مبانی فکری و رسیدن به سطح بلوغ مدیریتی مشابه در مساله آب است. البته امروز کلانتری تنها نیست. روحانی ، نهاوندیان ، چیت چیان و تا حد زیادی حجتی و حتی پورمحمدی را می شود مدافعین صادق آب و دارای پارادایم صحیح دانست.. البته خیلی ها جرات و جسارت و حوصله اورا ندارند که برای این هدف بجنگند و هزینه سیاسی بدهند.
من به عنوان دبیر کانون صنایع غذایی کشور، امروز “بحران آب” را در بین اصلی ترین مسایل استراتژیک صنعت خود به رسمیت می شناسم. نه تنها آب مصرف صنعتی ما خیلی جاها دچار تنش است بلکه من لمس می کنم که کشاورزان تامین کننده مواد اولیه ما هر روز آب کمتر و آب کم کیفیت تری از دیروز دارند. این یعنی روز به روز محصول تولیدیشان کم کیفیت تر و گرانتر می شود. این یک تهدید برای صنعت ماست که از گسترده ترین منابع تامین فرصت های شغلی کشور است. امروز صنایع فولاد و مس و پتروشیمی و حتی طرحهای شهرسازی هم آب را در چالش هایشان در رتبه یک می گذارند.
صادقیان درپایان جلسه اضافه کرد : ما توجه اتاق به مساله “بحران آب” و تاثیرش بر سرمایه گزاریهای بخش خصوصی را و بالاخص مصوبه قانونی تاسیس ” مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب ایران ” توسط اتاق را ، از دستاوردهای بزرگ دوره نهاوندیان می دانیم. “ائتلاف برای فردا” مصر بر تداوم و تعمیق این روند در خانواده بزرگ اتاق ایران است. اتاق تهران نیز باید نقش خود را در این حرکت مفید به خوبی بازی کند. توصیه ما آن است که هر کدام از دوستانی که به اتاق راه یافتند مساله آب ، مساله احترام به حقوق بهره بردار آب و مساله خطر بزرگی که بحران آبی متوجه سرمایه گزاری ما ، اقتصاد ایران و امنیت ملی می کند را در اولویت قرار دهند. این نباید تنها مساله ایتلاف ما یا مساله فعالان کشاورزی باشد. این مساله بزرگ فرا راه غالب فعالان اقتصادی خواهد بود.
