به گزارش صدای اقتصاد صادرات محصولات کشاورزی در سال ۹۳، افزایش پیدا کرده و محصولاتی آب بری مثل هندوانه در صدر ده قلم کالای عمده صادرارتی قرار گرفته اند و حتی سیب زمینی که دیگر محصول آب بر کشور است، با رشد حدود ۵۰ درصدی نسبت به سال ۹۲ مواجه شده است. به این ترتیب، در حالی که صادرات محصولات کشاورزی در سال ۹۳ از لحاظ وزن ۴۲ درصد و از لحاظ ارزش ۳۷ درصد رشد داشته است اما بعضی کارشناسان این موضوع را نوید روزهای خوب نمی دهند و در مقابل ابراز نگرانی می کنند. چرا که افزایش صادرات محصولات آب بر، به معنای افزایش صادرات آب مجازی است. آبی که در کشور دچار بحران است و با کمبود مواجه است. در مورد افزایش صادرات محصولات کشاورزی با حسن فروزان فرد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران گفتگو کردیم.
*شما افزایش صادرات محصولات کشاورزی با توجه به کمبود آب در کشور را چطور ارزیابی می کنید؟
در این باره دو نگاه کوتاه مدت و بلند مدت وجود دارد. نگاه کوتاه مدت به اندازه ای از زمان اطلاق می شود که المان ها در آن تغییر نمی کند و همه چیز را می شود ثابت فرض کرد. اما در مقابل در بلند مدت باید همه فاکتور های قابل تغییر را مدنظر قرار داد.
*در نگاه کوتاه مدت، افزایش صادرات کشاورزی به نفع کشور است؟
در این نگاه و با توجه به شرایطی که در کشور در زمینه قیمت نیروی انسانی، آب و انرژی وجود دارد، باید از افزایش صادرات محصولات کشاورزی خوشحال بود. چرا که این افزایش صادرات، یعنی پیدا کردن بازارهای صادراتی جدید و فروش بیشتر.
*نگاه بلند هم این خوشحالی را ایجاد می کند؟
خیر. در نگاه بلندمدت محدودیت ها، از جمله محدودیت های منابع آبی خودش را درست تر و در نتیجه قیمت ها و هزینه ها واقعی تری نشان داده می شود. چرا که ممکن است اعتبار کاری که انجام داده ایم دیگر آن جایگاه نگاه کوتاه مدت را نداشته باشد. اما در کل، با توجه به نگاه کوتاه مدت، باید از صادرات بیشتر محصولات کشاروزی، خوشحال باشیم، به این دلیل که اگر صادر نکرده بودیم، چه کاری با این آب انجام می دادیم. درست است که نتوانسته ایم بهترین کار را انجام دهیم، اما باید هزینه فایده کرد. اگر این محصولات کشاورزی در بازارهای خارجی فروخته نمی شد، مجبور بودیم آنها را در بازارهای داخلی با قیمت پایین تر و ضرر و زیان بیشتر تولید کننده به فروش برسانیم. چرا که در حال حاضر کشاورزی در کشور با همین روش سنتی و مصرف زیاد آب و بهره وری پایین انجام می شود.
*پس به این ترتیب، باید از نگاه کوتاه مدت راضی بود.
در نگاه کوتاه مدت باید از این افزایش صادرات خدا را شکر کنیم که حداقل اجازه ندادیم به دلیل تولید ناهمگون و هزینه زیاد در داخل، صاحبان کالا و فعالان کشاورزی زیان ببینند. اما به هرحال، نمی توان منکر نگاه بلند مدت بود. چرا که پایین رفتن بیش از ۷۰ متر از آب های زیر زمینی و خشکسالی المان های واقعی هستند. بنابراین نمی توان به افزایش صادرات غره شد. البته در واقع باید بگوییم که نگذاشتیم آسیب بزرگتری وارد شود، ولی در نهایت باید تصیم گیری ها درست تر گرفته شود.
*برای گرفتن این تصمیم های درست چه کاری باید انجام داد؟
انتظار این می رود که ارگان هایی مثل دولت و وزارت جهادکشاورزی که به منابع و مشکلات آگاه هستند، راهنمایی های جدید و درست تری برای توسعه و فضای کسب و کار ارائه دهند. نه اینکه در گذشته، یک سری مجوز ها داده شده، اقدامات، فعالیت ها و تولید ها و صادرات هم بر مبنای آن، انجام شده و بعد حالا نگران بود. به هرحال، نباید فعالان بخش های مختلف را درگیر یکسری هیجان های زودگذر کرد که در آینده مشکلاتی به وجود آید.
*به طور مثال در حوزه صادرات محصولاتی مانند هندوانه، چه کاری می توان انجام داد؟
اینکه کشور ما الزاما هندوانه صادر کند یا نه، باید کارشناسانه بررسی شود. اما در واقع ایران نباید هندوانه صادر کن باشد. چون منابع آبی محدود داریم و از طرف دیگر، صادرات محصولاتی که ارزش افزوده ندارند، یا ارزش افزوده آن ها کم است، سودی برای کشور و برای تولید کننده به ارمغان نمی آورد. به عبارتی، باید محصولاتی تولید شود که در صنایع تبدیلی، ارزش افزوده بالایی دارند. این محصولات هم در منطقه خودمان که اکثر کشورها مصرف کننده هستند، صادر شود. آن زمان است که می توان از افزایش صادرات به طور کامل خوشحال بود. چرا که در این زمینه، برندسازی هم انجام شده است. وگرنه گوجه فرنگی خالی فروختن که برند سازی نمی خواهد، اما همان گوجه را به رب گوجه فرنگی تبدیل و بعد هم صادر کردن، احتیاج به برند سازی دارد. در نهایت اینکه به طور کلی، جدا از محدودیت های منابع طبیعی، نباید از صادر کردن محصولاتی که ارزش افزوده پایینی دارند، خوشحال بود. اما با این حال، هندوانه فروختن، بهتر از نفت فروختن است.
صادرات محصولاتی با ارزش افزوده پایین، به صرفه نیست
