آقای فروزان فرد ایده اولیه شکل گیری طرح از چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟
ایده اولیه رتبه بندی کارت های بازرگانی در سال ۱۳۸۶ توسط جناب آقای دکتر نهاوندیان ریاست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران مطرح گشت. این ایده با هدف اولیه ایجاد تمایز بین کارت های بازرگانی در سه گام عملیاتی گردید. بدین منظور یک سلسله فعالیت های تحقیقاتی تعریف شد که منجر به مطالعه سیستم های رتبه بندی اعتباری بین المللی روز دنیا نظیر S&P ، Moody ، Fitch و … و نظام های مورد استفاده در خاور دور و همچنین فعالیت های صورت گرفته در اتاق های بازرگانی کشورهای همسایه نظیر اتاق دبی، عربستان و … گشت. علاوه بر این تمام نظام های رتبه بندی در کشور و تاریخچه و اثربخشی آنها نیز مورد مطالعه قرار گرفت و تمامی آنها در قالب یک گزارش تفصیلی و گزارش مدیریتی مستند گردید. لازم به ذکر است که هم اکنون در حدود ۱۰۰۰۰ صفحه مستند در این زمینه موجود می باشد. با این توضیح، یکسال بعد دو مدل رتبه بندی طراحی گردید. مدل اول یک مدل جامع با تعداد شاخص های گسترده به منظور رتبه بندی اعتباری بنگاه های اقتصادی شکل گرفت و مدل دوم با همان منطق و تنها با تعداد شاخص های کمتری طراحی گردید که هر دو مدل با توجه به ۴ سرفصل مدیریتی، مالی، حقوقی و قانونی طراحی گردید که با انجام شبیه سازی های گسترده مدل کالیبره گشته و ویرایش قابل ارایه ای از آن ها آماده گردید.
آقای شکرخدایی پس از طراحی مدل اولیه رتبه بندی، چه برنامه ای برای معرفی این طرح در سطح ملی پیاده گردید؟
در زمان ریاست جناب آقای دکتر غضنفری در سازمان توسعه تجارت، با توصیه جناب آقای دکتر نهاوندیان دعوتی از تمام ذینفعان کارت بازرگانی در کشور در مورد موضوع رتبه بندی توسط ایشان صورت پذیرفت که در جلسه ای در سازمان توسعه تجارت راهکارها و نظریات خویش را ابراز دارند که بعد از یکساعت بحث و بررسی و ارایه نظرات، فعالیت انجام شده اتاق توسط بنده ارایه گردید که با استقبال و تایید دکتر غضنفری و اشاره ایشان به قوت و صحت روش تحقیقاتی و نتایج آن، دستور ایجاد کمیته ای با حضور اتاق ایران و تعاون و ذینفعان کارت در دولت ابلاغ شد که کارگروهی متشکل از نمایندگان اتاق بازرگانی و اتاق تعاون و ذی نفعان کارت بازرگانی نظیر سازمان توسعه تجارت، گمرک، بانک مرکزی، بیمه مرکزی، سازمان استاندارد و …. تشکیل شد و جلسات مستمر همراه با بحث و گفتگوی کارشناسی منجر به تایید ساختار مدل سیستمی ۱۰۰ امتیازی پیشنهادی اتاق و اعمال نظرات و پیشنهادات منطقی ذینفعان گشت که حصول اطمینان از سازگاری مدل با فضای کسب و کار موجود در ایران و نیازهای ذی نفعان کارت بازرگانی و متقاضیان به صورت توامان در آن دیده شده است.
آقای فروزان فرد چه بررسی ها و مطالعات علمی در این زمینه انجام شد؟ و آیا از نمونه و مدل خاصی پیروی می کنید؟
همان گونه که در پاسخ سوال پیشین شما به اختصار ذکر کردم، فعالیت های اتاق های بازرگانی در ارتباط با رتبه بندی اعضا آنها بررسی شد و به منظور استفاده از تجربیات اتاق های بازرگانی کشور هایی که در این زمینه فعالیت داشتند، به برخی ازآنها مانند اتاق دبی به صورت حضوری مراجعه شد. خروجی تحقیق مواردی را به عنوان اصول و پایه رتبه بندی مشخص نمود. برای انجام یک رتبه بندی حرفه ای مطالعه چهار حوزه مدیریتی، مالی، حقوقی و اجتماعی الزامی است. با این نگاه مدل رتبه بندی باید نشان دهنده یک شمای آرمانی از انتظارات عمومی کشور از فعال کسب و کار و یک رویکرد هدایت گر برای دستیابی به اهداف توسعه و افق ۱۴۰۴ باشد. با توجه به این موضوع برنامه های تدوین شده در سطح کلان مسیری را مشخص می نمایند که باید توسط همه اجزای نظام شامل دولت و بخش خصوصی و تعاونی پیگیری گردد. معیارهای مورد نظر در این مدل در حدود ۴۰ مورد می باشد که توزیع وزن معیارها به صورت عمومی یادگیری و بومی سازی همین توزیع در سطح بین المللی است. با توجه مطالعه گسترده و درک عمیق گروه طراحان مدل در موضوع کیفیت ، بهره وری ، تعالی سازمانی تلاش فراوانی صورت گرفته است تا اساس مدل، اجزا، نحوه امتیازدهی و سایر موارد با استفاده از دستاوردهای مدل های روز دنیا باشد. توجه متوازن به ذی نفعان، نتایج کلیدی عملکرد، آنالیز ارزش افزوده، تحلیل روندها و مقایسه با میانگین گروه ها، مفهوم برنامه های آتی، مفهوم حاکمیت سازمانی همگی نمونه هایی از این توجه در نگاه طراحان مدل بوده است. به طور مثال در نظام های رتبه بندی اعتباری حرفه ای روز دنیا تا مرز ۶۰۰ شاخص مورد بررسی قرار می گیرند اما در این مدل آیتم هایی در نظر گرفته شده است که هر شخص با داشتن حداقل ها می تواند آن ها را ارایه داده و این مدل قابلیت جمع آوری اطلاعات را دارد و مشکل خاصی در جمع آوری وجود ندارد. تمام تلاش طراحان مدل این بوده است که در گام نسخت ارزیابی ها دچار مشکل و وقفه خاصی نشود. اما در بلند مدت می توان انتظار داشت با فرهنگ سازی و اقبال اشخاص به دقت اطلاعات و انتشار شفاف آن ها افزود.
آقای شکرخدایی اهداف کلی نظام رتبه بندی طراحی شده چیست؟
از ابتدا ۳ هدف عمده در رتبه بندی مدنظر اتاق بازرگانی ایران قرار داشت و مدل نیز بر پایه همین اهداف و به منظور پشتیبانی از آن ها طراحی شده است. این اهداف عبارت اند از :
ایجاد تمایز بین کارت های بازرگانی از طریق بکارگیری روشهای علمی و عادلانه رتبه بندی، تسهیل روابط تجاری داخلی و بین المللی از طریق اطلاع رسانی مناسب از رتبه کارت های بازرگانی اعضاء، فراهم آوردن بستر قابل اعتماد برای اعطای امتیازات ویژه به دارندگان کارت های رتبه بندی شده
در این راستا اتاق بازرگانی تمام تلاش خود را برای عدم ورود به تفحص در اطلاعات بنگاه ها بکار می برد و سعی دارد به صورت موازی با استفاده از اطلاعات ارایه شده توسط متقاضیان که توسط شخص سوم تایید شده است و تحلیل آن ها و انجام بررسی های دقیق و کارشناسانه از اطلاعات به دست آمده، نقش ملی و حاکمیتی خود را به نحو احسن ایفا نموده و در سطح ملی تعامل سازمان ها و شرکت ها را بهبود ببخشد. نتیجه کلی این رتبه بندی بعد از یک دوره ۵ ساله، شفافیت و بهبود هر چه بیشتر در فضای کسب و کار می باشد.
آقای دکتر فروزان فرد لطفا در مورد اجزا و پیوستگی مدل طراحی شده توضیح دهید؟
به صورت خلاصه در طراحی مدل رتبه بندی به موارد زیر توجه عمیقی شده است:
توجه ویژه به نگاه سیستمی، نظام ها و مدل های بین المللی رتبه بندی، توجه ویژه به مقررات و قوانین داخلی، اهداف توسعه ای و افق ۱۴۰۴
داشتن نگاه سیستمی در طراحی مدلی برای کسب موفقیت بنگاه در بلند مدت سبب شده است تا مدلی طراحی گردد که در آن اجزا به صورت کامل با یکدیگر در تعامل بوده و یکدیگر را پشتیبانی نمایند. تعاملات این معیارها به خوبی در مدل دیده شده است و در نهایت سعی شده است تا هدف اصلی که همانا شفاف سازی فضای کسب و کار، غنی سازی بانک های اطلاعاتی و بهبود فضای کسب و کار است، محقق گردد.
یکی دیگر از موارد مورد توجه، راهنمایی و هدایت سازمان ها به توجه هر چه بیشتر به مقررات و قوانین کسب و کار، واردات و صادرات و …. می باشد چرا که بسیاری از ناکامی های کسب و کار ما به دلیل عدم توجه به این مقررات و یا برداشت های اشتباه از آن ها می باشد.
آقای شکرخدایی لطفاً در مورد گام نهایی و مصوب شدن موضوع و اجرای آزمایشی طرح برای خوانندگان توضیح دهید؟
پس از ۳ سال کار بی وقفه و برگزاری نشست ها و جلسات بسیار با مسئولان، صاحبان کسب و کار، اقتصاددان ها و کارشناسان خبره این امر و بحث و بررسی بر روی مدل رتبه بندی، طرح ملی رتبه بندی در تاریخ ۸ خرداد ۸۹ به تصویب هیات وزیران درآمد و مقرر گشت تا ظرف ۶ ماه آیین نامه اجرایی این طرح به تصویب کمیسیون ماده ۱ برسد. با پیگیری های مجریان طرح مقرر گشت تا این طرح پیش از اجباری شدن به صورت پایلوت انجام شود تا مدل کالیبره شده و همگان از حسن کارکرد این مدل یقین حاصل نمایند.
طبق نظر هیات رئیسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران مبنی بر پیاده سازی این طرح به صورت آزمایشی و رتبه بندی ۱۰۰ تا ۳۰۰ شرکت به صورت آزمایشی در فاز اول، این طرح از فروردین ماه ۱۳۹۰ با ارسال فراخوان محدودی از بهترین شرکت های ایرانی در حوزه تولید، بازرگانی، خدمات و پیمانکاری آغاز گردید و طی مدت یکسال ۱۲۰ شرکت به صورت داوطلبانه با مدل پیشنهادی رتبه بندی شد و پس از برگزاری جلسه بازدید از محل با حضور مدیر عامل و مدیران ارشد هر شرکت متقاضی، مدل رتبه بندی و پس از آن گزارش رتبه بندی تهیه شده با توجه به مستندات ارسال شده توسط متقاضی به صورت کامل برای حاضرین در جلسه ارایه گشت. پس از آن نظرات، بازخوردها و مستندات پشتیبان احتمالی متقاضیان دریافت شد و پس از بررسی مجدد رتبه نهایی مشخص و گزارش فارسی تهیه و در سامانه رسمی طرح درج گردید. پس از این مرحله نیز با توجه به عملکرد و نظرات ارایه شده فعالان اقتصادی رتبه بندی شده و هچنین تجربیات ناشی رتبه بندی ها مدل ویرایش شده و نسخه نهایی آماده گردید.
آقای فروزان فرد از نظر شما عمده ویژگی نظام رتبه بندی طراحی شده چیست؟
با توجه به طراحی صورت گرفته دو ویژگی عمده برای مدل رتبه بندی در نظر گرفته شده است:
۱.تلاش برای کمی کردن و قابل اندازه گیری بودن مدل به منظور جلوگیری از قضاوت و اعمال نظر شخصی در امتیازدهی
۲.تکیه مدل بر خوداظهاری و نه تفحص و جمع آوری شواهدی که توسط شخص ثالث تایید شده است.
همگی موارد فوق جز در بستر ایجاد و توسعه یک پایگاه داده مشترک از اطلاعات شرکت های عضو و بررسی اطلاعات اولیه هر بنگاه و رتبه بندی آنان و اعلام این رتبه ها میسر نخواهد بود.
رتبه بندی شرکت ها بهترین روش برای شناسایی فعالان حرفه ای با عملکرد مناسب از فعالان غیر حرفه ای با عملکرد غیر شفاف خواهد بود. خروجی ملموس این موضوع درک عمیق اشخاص از طرف تجاری روبرو در برقراری ارتباط تجاری “مناسب” و توسعه روابط با شخص “مناسب” در زمان “مناسب” خواهد بود.
با این نگاه این طرح بستر مناسبی برای توسعه تجارت از طریق ارایه رتبه اشخاص و تعیین میزان خوشنامی آنان و ارایه گزارش های اولیه از وضعیت عمومی هر یک از طرفین در جهت کمک به برقراری ارتباط تجاری حرفه ای تر می باشد.
