از نشستن پای حرف های فعالان اقتصادی این طور برمی آید که عموماً سال خوبی را نگذرانده اند و دولت روحانی هم نتوانسته برای رونق کسب و کار آن ها تدابیر مناسبی اتخاد کند. بسیاری از تولید کنندگان از فشارهای دولت برای پایین نگه داشتن قیمت محصولات گله مندند و از طرف دیگر، مصرف کنندگان هم از گرانی و افت کیفیت شکایت دارند. حسن فروزان فرد، عضو انجمن مدیریت کیفیت ایران، علت این نابسمانی را ناهماهنگی بین بخش های مختلف دولت می داند. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در این گفت و گوی به بررسی بحران پیش روی صنعت غذا پرداخته است.
بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی، در سال ۹۳ چه وضعیتی را پشت سر گذاشته اند؟ و تعامل بخش خصوصی با دولت در این حوزه ها چگونه بوده است؟
صنایع تبدیلی و کشاورزی صنایع کوچک و متوسط و غالباً به شکل یک بازار رقابتی ناقص هستند. یعنی تعداد زیاد عرضه کننده در اندازه های کوچک با محصولاتی تقریباً همگن و شبیه به هم. به چنین بازاری در اقتصاد خرد بازار رقابت ناقص می گوییم. در این بازار معمولاً هیچ کدام از تک فعالان و تک تولید کنندگان صاحب قدرت قیمت گذاری، و تعیین کنندگی کیفیت و نحوه عرضه نیستند، بلکه از بازار پیروی می کنند. فعالیت هایی که طی ۵ سال گذشته توسط دولت قبل آغاز شد و هنوز هم برطرف نشده، آسیب فراوانی را در این حوزه بخش خصوصی وارد کرد. برای اینکه دولت وارد بازار شد و روش های مختلفی از قیمت گذاری را پیشنهاد کرد. متناسب با وضعیت قیمت گذاری حتماً آثاری بر روی مرغوبیت و شکل عرضه مناسب هم به وجود خواهد آمد.
نمی شود که ما تمرکز ویژه ای بر حوزه قیمت گذاری بدون توجه به همه واقعیت های بازار داشته باشیم و بخواهیم آثاری هم بر روی مرغوبیت به وجود نیاید. آن هم در بازار رقابتی که از حداقل سود برخوردار است. بنابراین توصیه ما به مجموعه دولت این است که در حوزه صنایع غذایی و تبدیلی نگاه کیفی را جایگزین نگاه کمی کنند. در این نگاه باید تناسبی بین قیمت و مرغوبیت وجود داشته باشد. اگرسازمانی مثل سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان روی حوزه قیمت متمرکز باشد و سازمان هایی مثل استاندارد، غذا و دارو هم مستقلاً متمرکز روی مرغوبیت کالا باشد، هر کدام جدا از هم و با هم در تعامل مستقیم نباشند برنده کسی است که فشار بیشتری می آورد و بازنده هم تولیدکنندگانند. هماهنگی بین سطح قیمت و سطح مرغوبیت باید توسط تولید کنندگان و در بازار، و توسط تشکل ها اتفاق بیفتد. این ناهماهنگی دولتی نتیجه اش می شود مشکلاتی که درمرغوبیت و کیفیت مواد غذایی شاهد بودیم، مانند کم فروشی، که ناشی از دخالت غیرحرفه ای دولت برای پایین نگه داشتن سطح عمومی قیمت ها بوده است. به این ترتیب پیشنهاد ما در این زمینه مشخصاً قرار گرفتن هرکسی در جایگاه خودش است. یادمان باشد که صنایع غذایی مثل صنایع خودروسازی یک صنعت انحصاری نیست. صنایع غذایی صنعتی است که رقابت ناقص دارد و شرایط کنترلی آن هم از منظر علم اقتصاد شرایط ویژه ای است و دلیلی ندارد مثل یک بازار انحصاری آن را کنترل کنیم. در بازار انحصاری قیمت معمولاً توسط تولید کننده ها تعیین می شود و متقاصیان سهم زیادی ندارند، بنابراین ممکن است دولت وارد بازی شود و برای اینکه انحصار باعث کاهش توان خرید یا نارضایتی عمومی شود قیمت گذاری را انجام دهد. اما در صنعت ما اینگونه نیازی به حضور دولت وجود ندارد و می توان راه های حرفه ای تری را پیش گرفت.
یعنی شما مشکلات فراوان کیفی را که در صنایع غذایی وجود دارد، تماماً مربوط به سیاست گذاری های دولت می دانید؟ نقش خود تولید کننده ها کجاست؟
تماماً نه. من می گویم مشکل در ناهماهنگی بین سیاست گذاری ها است. من قبول دارم که در حوزه ضنایع غذایی نیازمند افزایش دانش فنی و افزایش توان مدیریتی بنگاه ها هستیم. اما ما کیفیت را به عنوان یک سه گانه مرغوبیت، زمان و قیمت می دانیم که باید با هم مدیریت شوند. این سه گانه اگر در حوزه تشکل ها، در اتاق بازرگانی و جاهایی که نقش بخش خصوصی در آن بیشتر هست مدیریت شود، احتمال موفقیتش بیشتر است، تا موقعی که این سه گانه را به صورت پراکنده در قسمت های مختلفی از دولت مدیریت کنیم. الان هماهنگی بین درخواست های استاندارد، سازمان غذا و دارو، و وضعیت قیمت گذاری وجود ندارد. انتظار دارید که در واقع صنایع غذایی و فعالین صنایع غذایی در این بازار چه میزان فشار قیمت گذاری را بپذیرند و آسیبی هم در حوزه مدیریت کالا به وجود نیاید؟ مقایسه کنید با صنایع دیگر و ببینید آیا این حجم از فشاری که این ها تحمل می کنند، دیگران تحمل کرده اند؟ تا چه زمان نامحدودی حاضر باشند که با درآمدهای خیلی پایین ادامه مسیر دهند و به حد زیان برسند؟ بنابر این، این تعامل جدی برقرار نیست. تصمیم گذاری در حوزه قیمت گذاری جای دیگری اتفاق می افتد و تصمیمات در حوزه مرغوبیت جای دیگر دولت. این دو فشارشان که از حدی بیشتر می رود، باید منتظر باشیم که خطاها بیشتر شود. ما بستر خوبی را برای اینکه سلامتی معیار اصلی برای تولید باشد، فراهم نکرده ایم.
امیدوارم با دیگر افرادی که امسال موفق شدیم وارد اتاق شویم، بتوانیم فضا را برای ورود تشکل های حرفه ای این بخش باز کنیم تا در این زمینه تأثیرگذار حرفه ای باشیم. در دوره های گذشته بزرگترین موفقیت اتاق این بود که سعی کرد به کشاورزی اهمیت دهد و برای آن جایگاهی در نظر بگیرد. کاری بیشتر ومهم تر از این نتوانسته انجام دهد. باید دید در این دوره چه می شود.
