میزگردی با حضور مهدی کرباسیان، شریف نظام مافی و حسن فروزان فرد : شرکت های ایرانی پس از رفع تحریم ها با رقبای بین المللی چه می کنند؟

صدای اقتصاد – ۱۶/۱۲/۹۳
تحلیلگران اقتصادی براین باورند که در مورد آینده اقتصاد ایران باید دو سناریوی دقیق پیش روی اقتصاد کشور وجود داشته باشد. رفع تحریم ها و حتی باقی ماندن آنها می تواند سرنوشت اقتصاد ایران را دگرگون کند. در میزگردی با حضور مهدی کرباسیان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، شریف نظام مافی نایب رئیس اتاق ایران و سوئیس و فروزان فرد عضو انجمن متخصصین صنایع غذایی به موضوع اقتصاد ایران در فردای رفع تحریم ها پرداخته شده است.
شما چه افقی را برای دسترسی صنایع ایران به ماشین آلات مدرن و تکنولوژی جدید در فردای توافق هسته ای ترسیم می کنید؟
کرباسیان: نکته مهم ، این است که اقتصاد ایران و صنایع ما یاد گرفته اند در شرایط سخت و غیرمنصفانه با تحریم ها بسازند، کار کنند و به جلو بروند. اما بدیهی است که مدیران اقتصادی ایران با وجود توانایی سازگاری با شرایط سخت، از سخت کردن شرایط برای بنگاه های ایرانی استقبال نمی کنند. سیاست ما مثل هر دولت توسعه گرای دیگری افزایش قدرت رقابتی بنگاه هایمان و مساعد سازی محیط برای رشد آنهاست.
قطعا رسیدن به توافق هسته ای می تواند شرایط پیش روی صنایع ایران را بهبود دهد. صنایع ایران طی سال های گذشته به دلیل وجود محدودیت های ناشی از تحریم ها ضربه خورده است. با وجود اینکه باید به عملکرد دولت در مهار تورم سرکش نمره خوبی داد، اما هنوز هم اقتصاد ایران در رکود قرار دارد و برهمین اساس هم دولت و هم فعالان بخش خصوصی تلاش می کنند به سمت خروج از رکود حرکت کنیم. ولی رسیدن به دوران رونق اقتصادی نیاز به پیش شرط های مشخصی دارد. به طور مثال اقتصاد ایران طی سال های گذشته به دلیل محدودیت های ناشی از تحریم هزینه ای داده است ولی امروز امیدواریم با کاهش تحریم ها و رسیدن به توافق هسته ای اقتصاد ایران بازهم فرصت حضور در بازارهای جهانی را کسب کند. از طرف دیگر دولت در رفتار و شیوه عملکرد نشان داده که اتکاء خاصی به بخش خصوصی دارد. بنابراین در صورتی که تحریم ها برداشته شود، بخش خصوصی کشور فعال تر از گذشته رفتار می کند. از سوی دیگر امکان حضور در بازارهای جهانی را نیز به صورت گسترده تر و کم هزینه تری پیدا می کنیم. در این شرایط دولت هم میدان بازی را برای بخش خصوصی کشور باز می کند و در نهایت همزمان با خروج از رکود، وضعیت شاخص های کلان اقتصادی کشور بهبود می یابد. به طور نمونه در نظر داشته باشید برای پس از خروج از رکود، میزان اشتغال ایجاد شده در بنگاه های صنعتی افزایش می یابد و همین جریان کمک می کند تا بحران اشتغال از کاهش یابد.
در نظر داشته باشید که بعد از نهایی شدن توافق هسته ای ارتباطات گسترده ای بین کشورما و کشورهای دیگر برقرار خواهد شد و در آن شرایط فعالان اقتصادی و شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری به داخل کشورما خواهند آمد، معتقدم در این شرایط فعالان بخش خصوصی کشور می توانند نقش رابطتان اقتصادی و فرهنگی را بازی کنند و با کانالیزه کردن سرمایه گذاری های خارجی در مسیرهای معقول به توسعه هدفمند اقتصاد کشور کمک کنند. در همین زمینه به نظرم توسعه تکنولوژی و بهره گیری از آخرین ماشین آلات خارجی در بخش های مختلف صنعتی از جمله صنایع معدنی باید مورد توجه و در دستور کار قرار گیرد و فعالان بخش خصوصی و اعضا اتاق با ارتباط گرفتن با شرکت های تراز اول جهان از فرصت به وجود آمده برای نوسازی و بهسازی صنایع کشور بهره ببرند.
آقای نظا مافی شما نظر آقای کرباسیان را شنیدید. به عنوان نایب رئیس اتاق ایران و سوئیس با کمپانی ها و برنده های خارجی ارتباط دارید. به نظر شما بعد از تحریم ها کمپانی ها و سرمایه گذاری های خارجی به ایران می آیند؟
نظام مافی: اولا، رفتارهای بنگاه های بزرگ اقتصادی غرب، با احتیاط است. اگر به سوابق نگاه کنید، روند تحریم ایران یک روند، تدریجی است که آجر به آجر طی ۳۳ سال روی هم گذاشته شد و امروز به این ساختمان زشت و بزرگ تبدیل شده است. پس بدیهی است حذف این بنای آزارنده هم یک شبه اتفاق نمی افتد. معتقدم اگر یک توافق قوی هسته ای امضا شود، دیدگاه بنگاه های غربی که در چند سال اخیر روز به روز نسبت به ایران بدتر شده بود، دچار تغییر روند می شود. آنها ابتدا به ایران می آیند تا محیط جدید را شناسایی کنند. آنها همچنین به واشنگتن و بروکسل می روند تا متوجه شوند، آن چیزی که روزنامه ها با بوق و کرنا و سرو صدا اعلام می کنند، واقعا چقدر در خزانه داری، در رفتار آژانس های دولتی امریکا و در رفتار و قوانین و مقرارت اتحادیه اروپا و کشورهای بازیگر اصلی عملا لمس می شود. من تصور می کنم، بخشی مهمی از تحریم های کنگره، شورای امنیت واحتمالا حتی تحریم های اتحادیه اروپا ممکن است، همچنان اجرایی باقی بماند. اینکه فاز مطالعه شرکت های غربی چه زمانی به اولین سرمایه گذاری ها تبدیل می شود بستگی به این دارد که چقدر توافق اولیه و توافقات جزئی بعدی هوشمندانه طراحی و عملی شود. بدون ذکر نام، من الان یک تولید کننده محصول مصرفی و یک تولید کننده محصول دارویی در ذهن دارم که سال قبل ایجاد خطوط بسته بندی نهایی محصول را در ایران آغاز کرده است. اما در تولید خود محصول در ایران احتیاط می کند.
آقای دکتر فروزان فرد شما مدیر یک کارخانه صاحب برند هستید. آیا شما دورنمای دوران پسا تحریم را برای تولید ایرانی و مخصوصا برای برندهای در حال شکل گیری ایرانی مثبت می بینید؟
فروزان فرد:همه ما هزینه های ناشی از تحریم ۳۰ ساله را می شناسیم و از آن ناراحت هستیم. اما در کنار هزینه های زیادی که پرداخته ایم باید به دست آوردهایی که اندوخته ایم که برایمان خیلی هم گران تمام شده، توجه کنیم. تحریم سبب شد بازار بزرگ ایران برای بنگاه های جوان و جویای نام ایرانی صحنه رشد شود. ما امروز صدها بنگاه ایرانی داریم که تکنولوژی های قابل رقابت در عرصه جهانی دارند و محصول قابل رقابتی تولید می کنند. این مجموعه ها و برنده های آنها سرمایه ملی ماست. این حماقت است که فردای تحریم ما مرزها را به سوی برندهای بزرگ جهانی بدون شرایط هوشمندانه بگشایم. تا مثلا نسله، شیرین عسل را له کند. نکته ای که نسبت آن هشدار می دهم، این است که کارخانجات، برنده ها و بنگاه های موفق ایرانی سرمایه های به مراتب مهم تر از چاه های نفت و بنادر کشور است. اینکه ما مثل کره جنوبی عاقل باشیم و کمپانی ها را مجبور به سرمایه گذاری جدی بکنیم، یا مثل کشورهای عربی کل بازارمان را اسیر برنده های مصرفی آنها بکنیم، بستگی به میزان هوشمندی سیاست گذاران ما دارد.
نظام مافی: البته من می خواهم بگویم ما به حضور برندهای خارجی نباید به عنوان یک حضور شیطانی نگاه کنیم. روح پیشرفت، رقابت است. اینکه ترکیه امروز در تولید محصولات مصرفی حرف جهانی برای گفتن دارد، تا میزان زیادی مدیون اجازه دولت ترکیه به برندها و کمپانی های بزرگ بین المللی در بازاراش، البته با قواعد هوشمند و هدفمند است.
فروزان فرد: آقای نظام مافی من تمام حرفم در همین قسمت آخر است. هوشمند و هدفمند. من حرفم این است که حتما باید بنگاه های داخلی نقاط قوت و ضعفشان را بشناسیم و در تعامل با کمپانی های بین المللی جوری رفتار بکنیم که تولید داخلی و برنده های داخلی ریشه کن نشود، بلکه به رقابت بیفتند و رشد کنند. بالاخص باید آن بنگاه های که امروز بستر تکنولوژی های بومی اما قابل عرضه به دنیا شده اند را تقویت کنیم. فکر می کنم در زمینه حراست از این دارایی همه با هم توافق داریم.
می خواهیم سناریوی عدم توافق را هم در این زمینه تشریح کنیم.
کرباسیان: به نظرم اگر مذاکرات هسته ای با کشورهای ۱+۵ به نتیجه و توافق نهایی منجر نشود نقش فعالان بخش خصوصی بسیار حساس تر از قبل خواهد بود؛ اعتقاد دارم که در این شرایط دولت باید ارتباط نزدیک تری با فعالان بخش خصوصی برای عبور از گردنه های سخت اقتصادی برقرار کند و بخش خصوصی نیز به دولت باید اعتماد بیشتری داشته باشد.
معتقدم اگر مذاکرات به نتیجه نرسد حتما دولت و فعالان بخش خصوصی بیش از گذشته نیازمند همکاری و مشارکت با یکدیگر خواهند بود؛ تصورم براین است که دولت در شرایط سخت اقتصادی که ممکن است پیش بیاد، می تواند روی سرمایه گذاری های بخش خصوصی داخلی حساب کند و برای تحقق این اتفاق تنها باید شرایط را برای حضور فعال تر فعالان بخش خصوص مهیا کند.
البته می خواهم دو نکته را یادآور شوم، اولا کار هوشمندانه ای که دیپلماسی کشور انجام داد موجب شده است که جایگاه ایران در روابط بین الملل دیگر به شرایط دوران هشت سال قبل باز نخواهد گشت. امروز ایران خود را یک بازیگر موجه و کاملا منطقی نشان داده وحتی اگر مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسد، گمان من آن است که غالب متفکران دنیا و حتی بسیاری از دیپلمات های غربی ایران ر ا مقصر نمی دانند. نکته دوم این است که صنایع و بخش تولیدی ایران را نباید دست کم گرفت. ما در داخل کشور پتانسیل های انسانی، نرم افزاری و سخت افزاری مناسبی داریم که به این ملت اجازه می دهد کارهای بزرگی را انجام دهد. من به شخصه اصلا توانایی این ملت خاص را حتی در صحنه اقتصاد دسته کم نمی گیرم.
فروزان فرد: من به عنوان یک کارآفرین ایرانی اصلا علاقه ای ندارم به این گزینه فکر کنم. من صحبت آقای کرباسیان را که دوره احمدی نژاد در عرصه بین المللی گذشته است قبول دارم و این را سرمایه ملی می دانم. به همین علت اگر امروز هم توافقی امضا نشود، امریکا دیگر نمی تواند دنیا را برروی فشار بیشتر به ایران همراه کند. نگاه کنید حتی امروز واشنگتن را نمی شود، علیه ایران بسیج کرد. اما می خواهم چیز دیگری بگویم. علاوه براینکه خیلی مهم است که ما با دنیا چگونه سخن می گویم و چگونه رفتار می کنیم، مهمتر آن است که در داخل خانه مان چه داریم. اگر ما بنگاه هایمان را در داخل تقویت کنیم، اقتصادمان را سامان دهیم، فساد که سرمایه اجتماعی ما را می جود مهار کنیم و از تجربه دنیا در توسعه در کنار تجارت خودمان هوشمندانه درس بگیریم و استفاده کنیم چرا نباید رو به پیشرفت باشیم. چرا سایرین نخواهند با ما کار کنند و از کار با ما سود ببرند. چالش ما آن است که طرز فکرمان را نتوانیم اصلاح کنیم. من می خواهم به حدیثی از پیامبر اسلام اشاره کنم که به گمان من چکیده تدبیر مملکت داری است. ایشان می فرمایند:« من برامت خود از کمبود منابع مالی و فقر نمی ترسم، می ترسم آنها دچار سوء تدبیر شوند.» من هم از سوء تدبیر می ترسم.
نظام مافی: من می خواهم اول یک پاسخ از جانب بنگاه خودم بدهم. ما به عنوان دفتر یک شرکت سوئیس قدیمی در صنایع ایران، ایران را از دست ندادیم، نمی دهیم و نخواهیم داد. من صد دلیل برای ادعا دارم که فقط یکی از آنها را ذکر می کنم. ۷۵ درصد گندم مصرفی در نان ایرانیان توسط آسیاب های ما آراد می شود. ۵۰ سال است که ما این کار را برای ایرانیان کردیم و افتخار داریم اگر بتوانیم همچنان این کار را ادامه دهیم. من هم گمان می کنم، حتی اگر توافق نامه ای امضا نشود در طولانی مدت ایران و دنیا هر دو چاره ای ندارند، مگر با هم کار کنند. ایران را نمی شود، نادیده گرفت. ایران هم با جمعیت جوان، تحصیل کرده و تشنه رشد خود نمی تواند، درهایش را به روی دنیا ببندد. من با این حس همکارم، دکتر فروزان فرد، همراه هستم که مایل نیستم به این گزینه خیلی فکر کنم. اما واقعیت این است که شرکت هایی که در ایران باقی مانده اند، از مدت ها قبل برای این گزینه هم برنامه ریزی و تدارک داشته اند.