به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، در این نشست مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح گندم این وزارتخانه نیز حضور داشت که دیدگاه‌های خود را در خصوص تعامل و همکاری دولت و بخش خصوصی برای رفع مشکلات بخش تولید گندم و آرد بیان کرد.
در ابتدای این نشست، رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران به مرور اخبار و اتفاقات اخیر حوزه کشاورزی و صنایع غذایی کشور پرداخت. کاوه زرگران با اشاره به وعده‌های وزارت جهادکشاورزی در مورد پرداخت مطالبات گندم‌کاران و احتساب پرداخت سه هزار میلیارد تومان دیگر از مطالبات آنها، عنوان کرد که مجموع پرداختی برای خرید گندم کشاورزان حدوداً به ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است. وی همچنین به پذیره‌نویسی نخستین اوراق سلف موازی استاندارد گندم اشاره کرد که تا پایان شهریور ماه گذشته روند آن ادامه داشته است.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران در ادامه این نشست، گزارشی از زنجیره گندم، آرد و نان در کشور را ارائه داد. وی با بیان اینکه ۷۲ درصد گندم در کشور صرف تولید نان می‌شود، گفت: مطابق آمار دولت تولید گندم در کشور طی سال ۱۳۹۴، حدود ۱۱.۵ میلیون تن بود که این میزان در سال ۹۵ به ۱۳.۵ میلیون تن رسیده است. وی با بیان اینکه گندم تولید شده در کشور از نظر کیفیتی برای تولید نان‌های سنتی مناسب است اما برای تولید نان‌های حجیم کاربردی نیست، افزود: به همین دلیل به واردات گندم نیاز داریم و جلوگیری از واردات این محصول، تنها کیفیت محصولات تولیدی در داخل کشور مانند نان حجیم را کاهش می‌دهد.
زرگران سپس با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۳۲۰ کارخانه آردسازی در کشور مشغول به کار است، گفت: ظرفیت اسمی تولید آرد در کشور حدود ۲۰ میلیون تن است که با توجه به میزان مصرف سالانه گندم در کشور می‌توان گفت کارخانه‌های آردسازی هم اکنون با حدود نیمی از ظرفیت اسمی خود مشغول به فعالیت هستند. زرگران در عین حال تصریح کرد: کشور ترکیه به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده آرد جهان و رقیب اصلی ایران در بازارهای هدف، در سال ۲۰۱۴ میلادی بیش از ۹۳۰ میلیون دلار (۲.۲ میلیون تن) صادرات آرد داشته که از این رقم، بیش از ۵۱ درصد به مقصد عراق و ۱۰ درصد به مقصد سوریه صادرات شده است.
کاهش مصرف و ضایعات نان
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران در ادامه به سرانه مصرف نان در کشور اشاره کرد و افزود: تا پیش از هدفمندسازی یارانه‌ها، سرانه مصرف نان در ایران حدود ۱۶۲ کیلوگرم در سال بود که نسبت به متوسط مصرف کشورهای دیگر رقم بسیار بالایی بود. کاوه زرگران گفت: با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، مقدار مصرف خانوارها تا حدی کاهش یافته است و مصرف‌کنندگان در کشور به طور متوسط ۹ درصد از مصرف نان خود را کاهش داده‌اند. به گفته وی، بر اساس آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی، از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ سرانه مصرف نان هر فرد در خانوار شهری در کشور کاهش ۱۸ درصدی داشته است. رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران با بیان اینکه نیاز سالانه کشور به نان با توجه به سرانه مصرف، جمعیت و ضایعات کشور بین ۸.۵ تا ۹ میلیون تن خبازی و ۳ میلیون تن صنف و صنعت است، افزود: در حال حاضر، نان صنعتی کمتر از ۲ درصد از نیاز به نان کشور را تامین می‌کند در حالی که دولت موظف بود در پایان برنامه پنجم، نان صنعتی باید به سهم۴۰ درصدی از نان کشور می‌رسید.
زرگران سپس به داده‌های مرکز پژوهش‌های غلات اشاره کرد و گفت: براساس این اطلاعات، نان لواش با ۴۰.۷۸ درصد بیشترین سهم از تعداد نانوایی‌های کشور را به خود اختصاص داده است. به گفته وی، در حال حاضر بیش از ۳۰۰ واحد نان صنعتی در کشور با ظرفیت بیش از ۴۰۰ هزار تن فعال در آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت تا خرداد ۱۳۹۴ به ثبت رسیده است. رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران همچنین افزود: بررسی میزان ضایعات آرد و نان در سه سطح مصرف‌کننده، نانوایی و کارخانه‌های آرد حاکی از آن است که بخش عمده ضایعات نان در سطح مصرف‌کننده ایجاد شده و ضایعات آرد و نان در سطح نانوایی‌ها و همچنین ضایعات گندم و آرد در سطح کارخانه‌های آرد ناچیز و قابل چشم‌پوشی است. به گفته زرگران، مطابق نتایج مرکز پژوهش‌های مجلس، قبل از هدفمندی یارانه‌ها ۱۲.۲ درصد از نان تولیدشده در سطح مصرف‌کنندگان به ضایعات تبدیل شده است که این مقدار پس از اجرای هدفمندی یارانه‌ها به ۸.۱۵ درصد رسیده است.
چالش‌های زنجیره نان
زرگران در ادامه به برخی چالش‌های تولید نان در کشور اشاره کرد و گفت: پخت نامناسب، نحوه قیمت‌گذاری و توزیع آرد، عدم رقابت در تولید نان، در دسترس نبودن و صرف وقت زیاد برای خرید نان و همچنین خرید بیش از نیاز از مهم‌ترین چالش‌های این بخش است. رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران، برخی راهکارهای ارتقا زنجیره نان را در قالب طرح جامع این‌گونه بیان کرد: در خصوص شناخت ذائقه و سلیقه مصرف‌کنندگان در زنجیره و برآورد تغییرات آن باید توجه کرد که در کشور ما الگوی نان نداریم. به علت پراکندگی زیاد جغرافیایی و فرهنگی در هر منطقه نان به خصوصی مصرف می شود. همه این فرهنگ ها در شهر تهران ادغام شده است و ما شاهد آن هستیم که انواع اصلی نان سنتی چون بربری، تافتون، سنگک، لواش و … هر کدام شیوه پخت مخصوص به خود را دارد و چون نمی‌شود برای همه آنها نسخه واحدی نوشت و یک راهکار را برای تولید بهینه آنها اجرا کرد. وی در ادامه با اشاره به اهمیت شناخت کامل زنجیره نیز گفت: وقتی گندم از همان هنگام خرید کلاس بندی نمی‌شود و گندم گلوتن ۲۰ با گلوتن ۳۰ به یک قیمت خریداری می‌شود، نتیجه آن خواهد بود که آرد آن نیز دارای کیفیت مشابهی نخواهد بود. اگر گندم کلاس‌بندی شود، آرد نیز مشخص خواهد بود که برای چه محصولی مناسب است و محصول نهایی نیز بر همین مبنا تولید خواهد شد. در واقع زنجیره را باید از ابتدا شکل داد.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران در خصوص ظرفیت‌های تولید و نیازهای فعلی و آتی کشور در این حوزه نیز گفت: ظرفیت تولید نان صنعتی در کشور ما نسبت به آنچه در برنامه پنجم پیش‌بینی شده بود بسیار پایین‌تر است و به اهداف دست نیافتیم. حال باید بررسی شود که نیازهای فعلی و آتی کشور در این حوزه چیست.
زرگران در خصوص معضلات فعلی نان نیز گفت: مردم ما به گرم‌خوری و نان تازه عادت دارند و نان بسته‌بندی شده از نظر ذائقه‌ای برای آنها مطلوب نیست. در واقع نان‌های حجیم با فرهنگ پخت و پز و غذاهای ایرانی هماهنگ نیست. به همین دلیل تغییر ذائقه مردم از نان‌های سنتی به صنعتی در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست و باید برای این تغییرات برنامه‌ریزی‌های کلان کشوری صورت گیرد و قوانین موجود کشور در این حوزه، در مرحله اجرا به مشکل برخورد. از جمله راهکارهای در نظر گرفته شده برای آنکه نان صنعتی گسترش یابد، در دولت دهم اجرایی نشد که مثال بارز آن ماده ۱۱۰ برنامه پنجم توسعه است و آیین‌نامه اجرایی آن که گفته می‌شد ضرایب مالیاتی و بیمه‌ای این واحدها یکسان باشد تا قیمت تمام شده نان نیز یکسان باشد، در بخش بیمه‌ای این ضرایب اجرایی نشد و دولت از انجام آن طفره رفت.
وی با اشاره به عمکلرد دولت یازدهم در حوزه نان‌های صنعتی گفت: با صراحت می‌توان گفت در دولت یازدهم در این حوزه با پسرفت مواجه بودیم. یعنی جای آنکه مطابق ماده ۱۱۰ برنامه شرایط رقابت میان این دو را یکسان کنند که قیمت تمام شده آنها برابر شود، برعکس عمل کردند و به نانوایی‌هایی سنتی آرد یارانه‌ای دادند و برای نانوایی‌های صنعتی آرد را آزاد اعلام کردند. این تفاوت قیمت در ماده اولیه باعث شده دستاوردهای ناچیزی که در حوزه نان صنعتی وجود داشت از بین برود. یعنی همان واحدهای اندکی که توانسته بودند سهم اندکی از بازار داشته باشند با این تصمیمات یا با کاهش تولید و ظرفیت مواجه و یا به شکل کامل تعطیل شدند.
زرگران در پایان سخنانش، راهکار ساماندهی بخش گندم و نان کشور که به گفته وی، ماحصل همفکری بخش خصوصی این بخش است را مطرح کرد و گفت: فرآیند خرید گندم در ایران نیز باید به مانند اتحادیه اروپا صورت بگیرد. به طوری که به بخش‌خصوصی اجازه داده شود که به خرید گندم ورود پیدا کند و دولت نیز مابه‌التفاوت قیمت را به کشاورزان پرداخت کند. به این ترتیب، گندم‌کاران می‌توانند محصولی که مورد خواسته و نیاز تولید است و تولیدکنندگان مختلف در کشور خریدار آن هستند، به بار آوردند و اصلاح فرآیند در تولید گندم نیز رخ خواهد داد.
تاکید بر یکسان‌سازی قیمت خرید گندم در ایران
در ادامه این نشست، برخی از اعضای کمیسیون به بیان نظرها و دیدگاه های خود در خصوص زنجیره گندم، آرد و نان در کشور پرداختند. احمد صادقیان یکی از ضعف‌های به وجود آمده در تولید نان باکیفیت را در خرید تضمینی گندم دانست و گفت: در حال حاضر، خریدار انحصاری گندم در کشور دولت است و به این ترتیب، ارتباط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده در این بخش قطع است و از این رو، در تولید نان کمتر به کیفیت توجه می‌شود. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با بیان اینکه هر نوع گندم برای تولید محصولی خاص باید به کار رود، افزود: در حالی که خریدار عمده گندم در کشور، دولت است، تولیدکنندگان محصولات مختلف غذایی هیچ‌گونه حق انتخابی در میان انواع گندم تولیدی در کشور ندارند.
صادقیان همچنین، آموزش نانوایان را ضروری دانست که به گفته وی، ضعف زیادی در این بخش وجود دارد. وی همچنین، بر یکسان‌سازی قیمت خرید گندم داخلی با قیمت جهانی تاکید کرد. حسن فروزان‌فرد دیگر عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران نیز به نقش واحدهای تولید آرد در کشور برای ساماندهی به کیفیت و تولید نان و دیگر محصولات آردی در کشور اشاره کرد و گفت: کارخانه‌های آرد باید محور توسعه در این حوزه باشند.
وی افزود: در این زمینه، می توان به صورت پایلوت یک استان را برای تولید مناسب گندم و در کنار آن، تولید نان در نظر گرفت و بخش خصوصی نیز در این زمینه ورود پیدا کند. در این صورت، دولتمردان خواهند دید که چگونه می‌توان با ساماندهی کوچکی در عرصه تولید یک بخش از صنعت، انقلابی در این عرصه ایجاد کرد.
آمادگی وزارت کشاورزی برای همکاری با بخش‌خصوصی
مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح گندم این وزارتخانه نیز طی سخنانی، به تولید ۶۴ رقم گندم در کشور اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، اکثر گونه‌های مختلف گندم در سطح جهانی، در ایران قابل کشت و برداشت است. اسماعیل اسفندیاری پور با بیان اینکه طی سال ۱۳۹۲، نزدیک به ۲۹۰ هزار تن بذر گندم در کشور تولید شد، افزود: این میزان طی امسال به بیش از ۴۲۰ هزار تن رسیده است. وی با استقبال از راهکار کمیسیون کشاورزی اتاق تهران در خصوص ورود تولیدکنندگان به عرصه خرید گندم، گفت: ما در وزارت جهاد کشاورزی این آمادگی را داریم که با همکاری بخش‌خصوصی نقاط برتر تولید گندم در کشور را انتخاب و اقدام به اجرای طرح تولید گندم و آرد باکیفیت کنیم.
اسفندیاری‌پور افزود: در این زمینه، آمار و اطلاعات مناسبی نیز از سوی وزارت جهاد کشاورزی تولید شده است.
