در نخستین نشست کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در سال ۹۵، آمار تجارت خارجی محصولات کشاورزی و غذایی در سال گذشته مورد بررسی اعضای این کمیسیون قرار گرفت. در این نشست از کاهش صادرات و واردات عمده محصولات این بخش طی سال ۹۴ خبر داده شد. آمار ارائه شده در این گزارش، برگرفته از آخرین آمار گمرک ایران است که به تازگی منتشر شده است. براین اساس صادرات محصولات غذایی ۱۳ درصد، صادرات شیرینی و شکلات ۱۸ درصد و صادرات ماکارونی ۲۲ درصد کاهش یافته است.
این در حالی است که اعضای کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران تاکید داشتند که کاهش وزنی صادرات مواد غذایی حایز اهمیت است و دلایل متفاوتی از جمله اتخاذ برخی سیاست‌های نادرست در این حوزه دارد. ضمن این که اعلام شد کاهش ارزشی واردات و صادرات به دلیل کاهش قیمت محصولات کشاورزی و مواد غذایی در جهان است و از این منظر ملاک مناسبی برای مقایسه محسوب نمی‌شود.
بر اساس گزارشی که در این نشست ارائه شد، غالب مواد غذایی و صنایع تبدیلی کشور طی سال گذشته با کاهش صادرات مواجه شد که برای نمونه می‌توان به کاهش صادرات محصولات تولیدی مانند شیرینی، شکلات، ماکارونی و لبنیات و محصولات کشاورزی مانند پسته و زعفران اشاره کرد.
ر این اساس، ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۹۳ به ۵.۶ میلیارد دلار در سال ۹۴ رسید. متوسط قیمت پایه صادراتی محصولات این گروه نیز یک سنت و اقلام وارداتی ۵ سنت کاهش یافته است. این در حالی است که ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی نیز از ۱۲ میلیارد دلار در سال ۹۳ به حدود ۹ میلیارد دلار در سال ۹۴ کاهش یافته است. بر این اساس، صادرات این بخش طی سال گذشته نسبت به سال ۹۳ از لحاظ ارزش ۱۴ درصد و از حیث وزنی ۱۳ درصد کاهش نشان می‌دهد، حال آنکه واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی نیز در این سال در مقایسه با سال ۹۳ از حیث ارزش ۲۷ درصد و از لحاظ وزنی ۲۰ درصد افت داشته است.
کاهش ۲۷ درصدی صادرات پسته و زعفران
بر اساس گزارش کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران و بر پایه آمار گمرک ایران، صادرات پسته و زعفران در سال گذشته نزدیک به ۲۷ درصد کاهش داشته است. در همین رابطه، اسداله عسگراولادی عضو کمیسیون کشاورزی و از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، عمده‌ترین دلیل کاهش صادرات زعفران را مربوط به استاندارد و طولانی بودن دریافت مجوزهای این بخش عنوان کرد. به گفته وی، در حال حاضر عمده‌ترین صادرات زعفران از کشور به صورت چمدانی و از طریق مسافران صورت می‌گیرد. این فعال اقتصادی در عین حال، به برخی رقبای ایران در تولید زعفران اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر پنج کشور اسپانیا، چین، استرالیا، هلند و یک کشور آفریقایی به کاشت و تولید زعفران مشغول هستند و اگر ایران به درستی عمل نکند، طی سال‌های آینده بخش عمده‌ای از بازار زعفران را از دست خواهد داد.»
سگراولادی همچنین در خصوص دلایل کاهش صادرات پسته خام نیز یادآوری کرد که کم‌آبی و کاهش سطح آب چاه‌ها در سال‌های اخیر صدمات جدی به باغات پسته وارد آورد که منجر به کاهش تولید پسته در کرمان و رفسنجان شد. وی افزود: «پیش‌بینی می‌شود که میزان تولید پسته از باغات کشور طی سال جاری به ۱۴۰ هزار تن برسد، در حالی که طی سال گذشته این رقم در حدود ۱۸۰ هزار تن بود. وی از این رو، پیش‌بینی کرد که صادرات سال جاری نیز صادرات محصول پسته از ایران، کاهش خواهد یافت.» او گفت: «کشور چین به طور متوسط سالانه ۸۰ هزار تن پسته از ایران خرید می‌کرد اما در سال ۹۴ حدود ۵۰ هزار تن خریداری کرده است.»
کاهش ۶۳ درصدی واردات گندم
در بخش صنایع تبدیلی و غذایی نیز کاهش صادرات به طور محسوس در انواع محصولات این بخش دیده می‌شود. بر این اساس، میزان صادرات لبنیات در سال ۹۴ نسبت به سال قبل از آن معادل ۶ درصد کاهش داشته است. همچنین صادرات شیرینی و شکلات نیز طی سال گذشته با افت ۱۸ درصدی از حیث وزنی رو به رو شده است. بر اساس گزارش گمرک ایران، طی سال گذشته واردات گندم از نظر وزنی ۵۴ درصد افت داشته است. شکر خام نیز با ۶۶ درصد افت از حیث وزنی، بیشترین کاهش واردات را در میان کالاهای غذایی داشته است. با این حال، طی سال گذشته واردات سویا ۲۲۸ درصد رشد داشته است.
به این ترتیب، ارزش واردات صنایع غذایی از ۵ میلیارد و ۸۲۵ میلیون دلار در سال ۹۳ به ۳ میلیارد و ۸۷۶ میلیون دلار در سال ۹۴ رسید. قیمت پایه هر کیلوگرم محصولات صنایع غذایی وارداتی نیز از ۹۳ سنت در سال ۹۳ به ۸۸ سنت در سال ۹۴ کاهش یافت. به همین دلیل مقایسه ارزشی واردات و صادرات سال گذشته با سال‌های قبل از آن چندان نمی‌تواند ملاک قابل اعتنایی باشد و باید بحث وزنی مورد توجه قرار گیرد.
همچنین رضا باکری، دبیر انجمن لبنیات در این نشست با انتقاد از برخی سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی دلایل عمده کاهش صادرات را گران بودن ماده خام تولید داخل در مقایسه با تولید خارج، وضع عوارض ورودی برای ماده خام و ممانعت از عبور موقت برخی کالاها مانند شیرخشک برای تولید محصول صادراتی اعلام کرد.
اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران مشکلات واردات گندم و وضع عوارض ۱۵۰ تومانی در کنار بالا بودن قیمت تولید گندم را یکی از عوامل کاهش ۲۲ درصدی صادرات ماکارونی دانستند. همچنین گران بودن شیر تولید داخل و ممانعت وزارت جهادکشاورزی از عبور موقت شیرخشک باعث کاهش ۱۸ درصدی شیرینی و شکلات و البته محصولات لبنی شده است. به عقیده اعضای این کمیسیون کاهش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ریشه در کاهش تولید دارد.
در حالی این نشست به قرائت این گزارش از افت محسوس تجارت خارجی محصولات کشاورزی و مواد غذایی گذشت که کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران از بررسی دقیق‌تر دلایل کاهش صادرات و واردات محصولات کشاورزی و غذایی با حضور نمایندگان تشکل‌ها در جلسه آتی این کمیسیون خبر داد. زرگران با اشاره به این که صرف کاهش یا افزایش را نمی‌توان به طور دقیق مثبت یا منفی تلقی کرد افزود که کمیسیون در نشست‌های آتی خود با حضور فعالان عرصه تولید و تجارت در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی دلایل کاهش صادرات و کاهش واردات را در مورد هر محصول بررسی و تبعات آن را تحلیل می‌کند.
